سلامت گیاهان ضامن تنوع زیستی و سلامت جامعه است. گیاهان به عنوان منبع غذا، دارو و مواد اولیه بسیاری از صنایع نقش مهمی را در سلامت بشری ایفا می‌کنند. نقش گیاهان در تامین و ارتقای سلامت چیست؟ در ادامه مطلب همراه ما باشید.
مقدمه:
سودمندی گیاهان برای انسان
گیاهان به اشکال مختلف در محیط اطراف ما وجود دارند مثلا، گیاهان پوشش دهنده سطح خاک، بوته، درختچه و درختانی با ارتفاع متفاوت. بقا و سلامت انسان ها به گیاهان وابستگی شدیدی دارد. این وابستگی هم مستقیما بر سلامت آسان تاثیر دارد و هم غیر مستقیم با اثر گذاری بر سایر موجودات زنده و نیز اثر گذاری بر وضعیت خاک،هوا، آب و استفاده بهینه و از منابع انرژی میتواند تهدید کننده یا محافظ بقا و یا سلامت انسان باشد. موارد زیر مثال هایی از انواع این رابطه بین گیاهان و انسان هاست:
- گیاهان به عنوان منبع غذایی انسان
- گیاهان به عنوان دارو
- گیاهان به عنوان ارتقادهندگان سلامت روان
- گیاهان به عنوان تامین کننده مواد اولیه پوشاک
- گیاهان به عنوان تامین کنندگان مواد اولیه مسکن و منزل
- گیاهان به عنوان منبع غذایی جانوران تامین کننده غذا برای انسان
- گیاهان به عنوان تامین کنندگان هوای پاک و تصفیه کنندگان هوا
- گیاهان به عنوان حافظان و تقویت کنندگان خاک
- گیاهان به عنوان ذخیره کنندگان و تصفیه کنندگان آب
- گیاهان به عنوان ذخیره کنندگان و صرفه جویی کنندگان مصرف انرژی
- گیاهان به عنوان تامین محل زندگی جانوران
- گیاهان به عنوان منبع معیشت
- گیاهان به عنوان منبع تامین فضای سبز و محیط سالم
لذا گیاهان چیزی بیش از یک زیستگاه برای حشرات و پرندگان یا یک چیز خوب برای نگاه کردن هستند ، انها لازمه بقا و سلامت ما هستند. لذا نوع رابطه بشر با گیاهان، مثلا به شکل گیاهان داخل خانه، پارک، فضای سبز، باغات و مزارع کشاورزی، جنگل، و مرتع به روشهای مختلف بر سطح سلامت، خوب بودن و رفاه ما تاثیر می گذارد و به عبارت بهتر آن را شکل می دهد. اما به نظر می رسد در همه سطوح اغلب از این رابطه متقابل و نقش حمایتی گیاهان از سلامتی انسان غفلت می شود. مثلا از بین بردن آسان و سریع درختان به نام توسعه مثلا برای احداث بنا های مسکونی و تجاری ، از بین بردن جنگل، تالاب ها و مراتع، و از بین بردن پوشش گیاهی و جایگزینی آن با سنگفرش های نفوذ ناپذیر نشان دهنده عدم درک درست نقش گیاهان در بقا و سلامتی انسان و سایر موجودات زنده است.
گیاهان و سلامت انسان
دسترسی کافی و سلامت گیاهان برای حفظ سلامت انسان و حیوان و یک جزء حیاتی از تعاملات پیچیده بین محیط زیست، انسان و حیوانات حیاتی است. سازمان ملل متحد با به رسمیت شناختن نقش کلیدی گیاهان در سلامت عمومی، سال 2020 را سال بین المللی سلامت گیاهان International Year of Plant Health (IYPH)اعلام کرد. هدف این نامگذاری، افزایش آگاهی در مورد سلامت گیاهان و اثرات آن بر جامعه بود. حفظ سلامت گیاهی پیامدهای مهمی برای سلامت انسان به‌عنوان تامین کننده مهم امنیت و ایمنی غذایی، به‌عنوان منبع دارویی و به‌عنوان بخشی از محیط‌های سالم دارد.
گیاهان و امنیت غذایی و سلامت انسان
گیاهان بیش از 80 درصد غذای مصرفی انسان را تامین می کنند و منبع اصلی تغذیه دام هستند. بیماری‌ها، آلودگی ها و آفات گیاهی عملکرد محصول را کاهش می‌دهند و کیفیت را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این امر نه تنها باعث افزایش ضایعات کشاورزی و ضرر های اقتصادی هنگفتی شود و بلکه بر در دسترس بودن گیاهان برای مصرف انسان و حیوان تأثیر می‌گذارند. آمارهای جهانی نشان میدهد سالانه تا 30 درصد از محصولات غذایی اصلی جهانی فقط به دلیل آفات گیاهی از جمله بیماری ها، حشرات و علف های هرز از بین می رود، این درحالی است که در این آمار ضایعات کشاورزی ناشی از عوامل غیرزیستی مانند خشکسالی، آبیاری بیش از حد، یا خاک ضعیف محاسبه نشده است. هنگامی که بیماری ها به شدت محصولات اصلی را در مناطق کم درآمد یا با منابع کم در جهان تحت تأثیر قرار می دهند، در دسترس بودن مواد غذایی تهدید می شود که به طور بالقوه منجر به سوء تغذیه و قحطی مبتنی بر جمعیت در موارد شدید می شود. علاوه بر این، از دست دادن درآمد حاصل از محصولات نقدی فروخته شده توسط مزارع تجاری کوچک می تواند تأثیری آبشاری داشته باشد و فقر را در میان جمعیت هایی که برای خرید کالاها و خدمات از بخش غیرکشاورزی روستایی به کشاورزان وابسته هستند، تشدید کند.
گیاهان، ایمنی غذایی، و بیماری های انسان
مصرف میوه و سبزیجات آلوده و یا مصرف محصولات حیوانی دامهایی که از گیاهان الوده تغذیه نموده اند می تواند باعث ابتلاء انسان به انواع بیماری ها شود.گیاهان خاستگاه مهم شیوع بیماری‌های ناشی از غذا هستند. گیاهان همچنین ممکن است به عنوان حامل و ناقل پاتوژن های انسانی عمل کنند، مثلا آلودگی سبزیجات با Escherichia coli (E. coli) به دلیل استفاده از فاضلاب در آبیار ی و مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه آبیاری شده، شسته شده یا در معرض آب و خاک آلوده به عوامل بیماری‌زای حیوانی یا انسانی می تواند باعث بیمار شدن انسان شود. باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک که از مدفوع حیوانات منشأ می‌گیرند نیز می‌توانند محصولات تازه را آلوده کرده و برای انسان خطراتی برای سلامتی ایجاد کنند. بیش از نیمی (51٪) ازشیوع ناگهانی بیماری های ناشی از مصرف غذای ناسالم در ایالات متحده در طی یک دوره 10 ساله در غذاهای گیاهی ردیابی شد که بیشتر از هر غذای حیوانی دیگری مانند گوشت، ماهی و محصولات لبنی بود.
به علاوه مصرف داروهای گیاه پزشکی و آفت کش ها برای مبارزه با این آفات که عمدتا از نوع شیمیایی و احتمالا بدون در نظر گرفتن استانداردهای مربوطه استفاده می شود خود می تواند تبدیل به یک تهدید سلامت برای مصرف کنندگان محصولات گیاهی شامل انسان، حیوان و نیز محیط زیست شود. آفت‌کش‌ها، ممکن است بر سلامت کارگران کشاورزی نیز مانند سایر موجودات زنده و سلامت خاک و هوا تأثیر منفی بگذارد و همچنین باعث ایجاد مقاومت ضد میکروبی و ضد قارچی در پاتوژن‌ها شود . مصرف گیاهانی که دارای مقادیر بالا تر از استاندارد سموم آفت‌کش یا کودهای شیمیایی هستند نیز می تواند باعث ابتلاء انسان به طیف گسترده ای از بیماری ها شود. به علاوه پرورش گیاهان در مناطقی که دارای آلودگی هوا هستند نیز میتواند باعث آلودگی گیاهان و محصولات کشاورزی شود و مصرف ان توسط انسان تهدیدی برای سلامت او باشد. به علاوه پرورش گیاهان در خاکهایی که دارای آلودگی های شیمییایی هستند نیز میتواند باعث آلودگی گیاه و لذا ناامنی غذایی برای انسان و حیوان شود.
