در نگاه اول شايد نتوان ارتباطی ميان زمين شناسی و سلامت متصور شد اما با کمی تعمق در خواهيم يافت که حيات در سياره ما در بستری از عوامل زمين شناسی جاری است. در این مقاله به بررسی رابطه بین علم زمین شناسی و تاثیرات آن بر ارتقای سلامت جامعه صحبتی خواهیم داشت…
حيات در سياره ما در بستری از عوامل زمين شناسی جاری است. هوايی که تنفس می کنيم، آبی که می نوشيم و مواد غذايی که مصرف می کنيم همگی به خصوصيات زمين شناسی محيط اطرافمان بستگی دارد که ما تنها قادر به کنترل بخشی از آن هستيم. اگرچه با نگاهی به اسناد و مدارک پزشکی بدست آمده از تمدن های کهن می توان پی برد که يونانيان و چينيان باستان از ارتباط ميان مواد بدست آمده از زمين و ابتلا به بيماری مطلع بوده اند اما با وجود اين، علم زمين شناسی پزشکی در دهه اخير به عنوان يکی از شاخه های علوم زمين تولدی دوباره يافته است.
كشور ايران به لحاظ وضعيت زمين شناسي و جغرافيايي از جمله مناطق مستعد جهت شيوع بيماري هاي با منشاء زمين شناسي مي باشد. وجود آمارهاي مستند در مورد ابتلا به بيماري هايي چون گواتر، فلورسيس، آرسنوکوسيس و … كه به صورت پراكنده از نقاط مختلف كشور گزارش مي شود نشان دهنده اهمیت مطالعات زمین شناسی پزشکی در کشور می‌باشد. با توجه به اينکه کشور ما بخشي از کمربند بيماري‌هايي چون كم خوني، ديابت، سرطان … مي‌باشد لزوم شناخت منشاء محيطي اين بيماري‌ها در سطح ملي و فرا ملي امري ضروري است. پراکندگي پتانسيل‌هاي معدني و فعاليت‌هاي معدني و فراوري ناشي از آن منجر به بروز آلودگي‌هاي زيست محيطي بويژه در استان‌هاي معدني كشور و شيوع بيماري در ميان ساكنين آن شده است. از اين ميان مي‌توان به شيوع بيماري‌هاي دامي (مسموميت با مس) در شهرهاي معدني استان كرمان، سرطان در نواحي مجاور كانسارهاي كروميتي و … اشاره نمود. علاوه بر موارد فوق‌الذكر، توسعه فعاليت‌هاي صنعتي و معدني و گسترش شهرسازي در كنار عدم رعايت استانداردهاي زيست محيطي، در دهه‌هاي اخير بر ميزان بروز بيماري‌هاي با منشا محيطي در كشور افزوده است. بنابراین می‌توان گفت که با توجه به کمبود برخی از عناصر ریز مغذی (روی، آهن، ید)، بالابودن سطح پرتوزایی طبیعی (رادون)، وجود آنومالی‌های ژئوشیمیایی عناصر سمی (سرب، آرسنیک …) در بسیاری از نقاط کشور، نظر انجام مطالعات زمین شناسی پزشکی در ایران ضروری به نظر می رسد.
ضرورت مطالعات زمين شناسي پزشكي در كشور
گستردگي كمي و كيفي تحقيقات در زمينه هاي مختلف را مي توان به حق يكي از شاخص هاي مهم پيشرفت و پايه اصلي توسعه ملي هر كشور دانست. در بين ممالك پيشرفته و در حال توسعه به ندرت مي توان كشوري يافت كه بر ضرورت و اهميت پرداختن به تحقيقات و همچنين بالابردن توان علمي پژوهشگران كه مهمترين ابزار شناخته شده در جهان امروز براي غلبه بر مشكلات و مسايل جوامع به شمار مي روند، نپرداخته باشد. به نظر مي رسد با انجام مطالعات زمين شناسي پزشكي گامي بلند در راستاي بستر سازي برای همكاري ميان سازمان ها و ارگان هاي پژوهشي در حيطه زمين شناسي و سلامت و متوليان در امر بهداشت و درمان برداشته شده و نیاز جامعه به نتایج حاصل از این تحقیقات برای شناخت عوارض زمین بر سلامت انسان مورد استقبال مسئولین و متخصصین علوم زمین و علوم پزشکی قرار گرفته است.
در این میان می توان به اشتراک اهداف مطالعات زمین شناسی پزشکی با سیاستگذاری های سازمان بهداشت جهانی در موارد زیر اشاره کرد:
• ايجاد انگيزه براي ريشه كني بيماري‌هاي همه گير، بومي و ساير بيماري‌ها
• ارتقاي وضع تغذيه، مسكن، بهسازي محيط، شرايط كار و ديگر جنبه هاي بهداشت محيط
• ترويج همكاري بين گروه هاي علمي و حرفه اي مسئول پيشبرد سلامت
• ترويج و هدايت پژوهش در زمينه سلامت
• تعيين استانداردهاي بين‌المللي براي غذا، مواد بيولوژيك و فرآورده هاي دارويي
• سلامت محیط زیست
• توسعه راهكارهاي كنترل و مبارزه با سرطان
• بهداشت محيط كودكان
• کنترل بيماري هاي قلبي و ديابت
• طب محيطي
• پايش سلامت هوا
• پرتوزايي محيطي
• کاهش سوء تغذيه
• بهداشت شغلي
• تامین سلامت جامعه و محيط زيست
• آب و سلامتي (بررسي تاثير پارامترهاي فيزيكوشيميايي آب بر بروز بيماري ها)
• کنترل ريسك فاكتورهاي محيط هاي شهري
