محرکی برای ارتقای سلامت، امنیت غذایی و تغذیه ای سالم برای انسان ها. نقش زنبور داری در کشاورزی و پایداری محیط در چیست؟
مقدمه
زنبور نقش مهمی در تامین مواد غذایی سالم، کشاورزی و اقتصاد جامعه دارد. محصولات تولید شده توسط زنبور مانند عسل، گرده، موم زنبور عسل، ژل رویال، زهر زنبور عسل و بره موم دارای کاربردهای متعدد سلامتی شامل غذا و درمان است . همچنین زنبور نقش بسیار مهمی در گرده افشانی محصولات کشاورزی دارد. به علاوه تولید و فروش محصولات فعالیت زنبوردای می تواند به توسعه اقتصادی روستایی کمک شایانی بنماید. لذا زنبورداری باعث حفظ طبیعت، کشاورزی، حفظ معیشت و تامین امنیت غذایی می شود.
عسل مهمترین محصول تولیدی زنبور است. زنبورها عسل را از ترشحات قندی گیاهان (شهد گل) یا از ترشحات سایر حشرات خانواده شته ها (عسلک) از طریق فعالیت های آنزیمی خود و سایر فرآیندهای بیوشیمیایی مانند برگشت و تبخیر آب تولید می کنند. زنبورهای عسل، عسل را در ساختارهای مومی به نام لانه زنبوری ذخیره می کنند، در حالی که زنبورهای بدون نیش عسل را در گلدان های ساخته شده از موم و رزین ذخیره می کنند. البته محیط و نوع پوشش گیاهی و شرایط آب و هوایی در کمیت و کیفیت محصولات تولیدی توسط زنبور از جمله عسل تاثیر دارد. برخی گزارش نموده اند که گیاهان دارویی به افزایش خواص مفید محصولات زنبور عسل مانند عسل، گرده گل، ژل رویال و بره موم کمک زیادی می کنند.
زنبورعسل، تغذیه سالم و درمان برخی بیماری ها
محصولات زنبورعسل به خصوص عسل منبع بالقوه آنتی اکسیدان های طبیعی از جمله اسیدهای فنولیک، فلاونوئیدها و ترپنوئیدها و همچنین مواد شیمیایی گیاهی متعدد دیگری است که قادر به مقابله با اثرات استرس اکسیداتیو زمینه ساز پاتوژنز بسیاری از بیماری ها هستند. عسل دارای خواص آنتی اکسیدانی، ضد باکتریایی و آنتی بیوتیکی است . گرده زنبور عسل یکی از محصولات زنبور عسل است که حاوی مواد مغذی است که می تواند انرژی انسان را تامین کند. برخی مطالعات نشان می‌دهد که بره موم که معمولاً به عنوان “چسب زنبور عسل” شناخته می‌شود، می‌تواند در درمان بیماری‌های قلبی عروقی، کاهش عوارض جانبی شیمی‌درمانی کمک نماید و همچنین اثرات محافظتی عصبی را منجر می‌شود. ژل رویال مخلوطی از ترشحات غدد فک پایین و هیپوفارنکس زنبورها است که منبع اصلی غذا برای ملکه زنبور عسل است با توجه به ترکیبات آن، ژل رویال امولسیونی از پروتئین ها، قندها و لیپیدهای موجود در آب است.
زنبور، کشاورزی و سلامت انسان
مهمترین نقش زنبورهای عسل در واقع تولید عسل و سایر محصولات کندو نیست، بلکه گرده افشانی است . زنبورهای عسل گرده افشان کلیدی 33 درصد از گونه های گیاهی هستند، این حشرات نقش مهمی در سیستم های کشاورزی به عنوان عوامل گرده افشانی ایفا می کنند زنبور علاوه بر اینکه غذا خود را از گیاهان تامین می‌کند بلکه به گرده افشانی گیاه میزبان هم کمک می‌کند. فعالیت کشاورزی به خدمات گرده افشانی ارائه شده توسط زنبورها وابسته است .به عنوان مثال، مطالعات در اروپا نشان می‌دهد که زنبور عسل در اروپا گرده افشانی حدود 80 درصد فلور گیاهان منطقه را بر عهده دارد. با احتساب این درآمدی که زنبور عسل در تولیدات کشاورزی دارد، از حیث اقتصادی زنبور را می توان چهارمین جانور سودآور و ارزشمند در برخی از کشورهای اروپایی به حساب آورد. لذا زنبور با محافظت از منابع طبیعی به تامین امنیت غذایی و محیط زیست انسان کمک شایانی می‌کند.
آفت کش ها و سلامت زنبور ها
سلامت زنبور عسل توسط فعل و انفعالات پیچیده بین عوامل استرس زا به خطر می افتد، که در میان آنها آفت کش ها نقش اصلی را ایفا
میکنند و موجب مسمومیت و تلفات کلنی زنبور عسل می‌شود. مطالعه ای در ایتالیا نشان داده که وقتی کلنی‌های زنبور عسل در معرض آفت‌کش‌ها قرار می گیرند گرده بدست آمده حاوی حداقل62 درصد از یک نوع آفت کش است. با توجه به ارتباط متقابل بین سلامت زنبورها، کشاورزی و امنیت غذایی باید تضاد منافع بین صنعت زنبورداری و کشاورزان برطرف شود و کشاورزان تا حد امکان از آفت کش ها به میزان کمتری استفاده نمایند تا سلامت زنبور عسل و محصولات تولید و در نهایت سلامت انسان و گرده افشانی به خطر نیافتد. به نظر می رسد ترکیب فعالیت کشاورزی با زنبورداری می‌تواند باعث افزایش همزمان تولید عسل و محصولات کشاورزی شود و به اقتصاد کشاورزان کمک نماید و باعث کاهش مصرف آفت کشهای شیمیایی شود و لذا برای محیط زیست هم مفید باشد.
تغییرات اقلیمی و سلامت زنبورها
تغییرات شدید و غیرعادی دما و بارندگی نیز می‌تواند زندگی زنبور ها را به خطر بیندازد. با به خطر افتادن زندگی زنبورها، کشاورزی و به تبع آن تغذیه و سلامت انسان به خطر می افتد.
لازم به ذکر است که طبق برخی منابع در سال 1398 کشور ایران نیز با بیش از 6 میلیون و 600 هزار کلنی زنبور عسل و تولید 74 هزار و 577 تن از لحاظ تولید عسل در رتبه‌ی هشتم جهان قرار داشته است.
برای دنبال کردن مطالب سلامت محور، همراه وبسایت رویداد ملی سلامت محیط زیست و پایداری باشید.
